آب زرشک برای لاغری در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و مصرف آن به عنوان راهی برای لاغری و تناسب اندام رواج یافته است. اما آیا این باور عمومی، پایه و اساسی علمی دارد؟ در این مقاله، به بررسی تأثیر آب زرشک بر لاغری می‌پردازیم و شواهد علمی موجود در این زمینه را با شما به اشتراک می‌گذاریم.
معرفی زرشک با قدمتی ۳ هزار ساله
یکی از تقریباً ۵۰۰ گونه درختچه خاردار همیشه سبز یا برگریز، گیاه زرشک است که از جنس Berberis و خانواده Berberidaceae است. درختچه زرشک یا بوته زرشک بیشتر در اروپا، شمال آفریقا، خاورمیانه و آسیای مرکزی دیده می‌شود. زرشک اکنون در بسیاری از مناطق آمریکای شمالی به صورت وحشی رشد میکند.
در ایران دو نوع زرشک محبوب با نام‌های زرشک پفکی و زرشک دانه اناری وجود دارد که کاربردهای بسیاری به ویژه در آشپزی ایرانی دارند. فروشگاه موژان به عنوان یکی از معتبرترین عرضه‌کنندگان زرشک در ایران، مفتخر است که انواع زرشک پفکی و دانه اناری با کیفیت ممتاز را ارائه میکند. برای اطلاع از قیمت زرشک پفکی و قیمت زرشک دانه اناری، می‌توانید با ما تماس بگیرید.
ریشه و پوست این میوه کاربرد دارویی دارد و منبع غنی ویتامین C با طعم بسیار ترش است.
میوه، پوست و ریشه زرشک حاوی آلکالوئیدها هستند که برجسته‌ترین آنها بربرین است. طبق آزمایشاتی که روی حیوانات انجام شده است، بربرین علاوه‌بر اثرات ضد تشنج، ضد میکروبی و ضد التهابی که دارد، در کاهش فشار خون نیز مؤثر است.
همچنین نشان داده شده است که بربرین تأثیر مثبتی بر سیستم ایمنی دارد و آن را در برابر طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها و بیماری‌ها مقاوم میکند.
علاوه بر بربرین و ویتامین C، زرشک حاوی ویتامین B تیامین، کاروتنوئیدهای بتاکاروتن، لوتئین و زآگزانتین و بسیار مواد مغذی دیگر است.
طب سنتی چینی بیش از ۳۰۰۰ سال است که از داروهای گیاهی حاوی بربرین استفاده میکند. بربرین یک داروی بدون نسخه (OTC) در چین است که برای درمان مشکلات گوارشی مانند اسهال باکتریایی، یبوست، دل درد، سوزش سر دل و از دست دادن اشتها استفاده می‌شود.
همچنین به صورت موضعی برای درمان بیماری‌های پوستی مانند زخم، آکنه و زخم‌های جزئی استفاده می‌شود.
آب زرشک برای لاغری؛ بررسی فواید آب زرشک برای لاغری
زرشک به طور طبیعی حاوی مقادیر بالایی بربرین است، یک آلکالوئید طبیعی مهم که به بسیاری از فرآیندهای بدن کمک میکند. اگرچه برخی از تحقیقات منبع معتبر نشان می‌دهد که بربرین ممکن است به کاهش وزن کمک کند، اما شواهد قطعی نیست.
تعدادی از مطالعات اولیه نشان می‌دهد که بربرین در کمک به کاهش وزن تاثیر دارد. با این حال، محققان آزمایش‌های بالینی زیادی بر روی انسان انجام نداده‌اند و شواهد کافی برای تعیین اینکه آیا این موضوع درست است یا خیر، وجود ندارد.
برخی از محققان بر این باورند که بربرین می‌تواند به توقف رشد مولکول‌های چربی در بدن فرد کمک کند. همچنین ممکن است به تنظیم متابولیسم فرد کمک کند. این اثرات ممکن است به کاهش وزن کمک کند، اما تحقیقات در مورد مکانیسم دقیق آن همچنان ادامه دارد.
تحقیقات علمی در مورد تأثیر آب زرشک برای لاغری
یافته‌های چندین مطالعه اخیر در مورد بربرین و کاهش وزن به شرح زیر است:
یک بررسی در سال ۲۰۲۰ با بررسی ۳۵ مطالعه از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که بربرین در کاهش و پیشگیری از چاقی موثر است.
تحقیقات انجام شده در ۲۰۲۲ Trusted Source همچنین به این نتیجه رسید که بربرین می‌تواند به کاهش وزن طولانی مدت کمک کند و از ابتلای افراد به چاقی جلوگیری کند.
یکی دیگر از بررسی‌های سال ۲۰۲۰ که چندین اثر مکمل‌های بربرین را بر بدن بررسی کرده است، نشان می‌دهد مصرف بربرین می‌تواند موارد زیر را کاهش دهد:
وزن بدن: شاخص توده بدنی (BMI)، که اندازه گیری چربی بدن افراد بر اساس قد و وزن آنها است
دور کمر: تحقیقات سال ۲۰۲۳ به یک مطالعه بالینی اشاره دارد که در آن شرکت کنندگان مبتلا به چاقی روزانه ۱.۵ گرم (گرم) بربرین به مدت ۲۴ هفته مصرف کردند. بربرین به طور قابل توجهی BMI و دور کمر را در این افراد کاهش داد.
طرز تهیه دمنوش زرشک برای لاغری
مواد مورد نیاز برای تهیه دمنوش زرشک برای لاغری:
- ۲۰ گرم زرشک خشک (۲ قاشق غذاخوری پر)
- پوست پرتقال ۳ عدد
- ۱ یا ۲ برش پرتقال
- ۲ میخک
- ۲ ½ فنجان آب جوش
- ۲ قاشق چایخوری عسل
طرز تهیه دمنوش زرشک
زرشک‌های خشک شده را در قوری بریزید. پوست پرتقال، ورقه‌های پرتقال و میخک را اضافه کنید. روی آن آب جوش بریزید. عسل را نیز اضافه کنید. درب قوری را بگذارید و اجازه دهید مخلوط به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه دم بکشد.
دمنوش را صاف کنید و میل کنید.
نکته: می توانید دمنوش را برای یک یا دو روز در یخچال نگهداری کنید. برای مصرف دوباره، آن را گرم کنید اما نجوشانید.
سایر خواص زرشک
آب زرشک، نوشیدنی محبوب و خوشمزه‌ای است که با طعم ترش و دلچسب خود، فواید و خواص متعددی برای سلامتی دارد. در ادامه با این خواص آشنا می‌شویم.
با عفونت مبارزه میکند.
به دلیل وجود بربرین در زرشک، این میوه دارای خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی مؤثری است. با مهار توانایی باکتری‌ها برای اتصال به سلول‌های انسانی، به محافظت از بدن در برابر بسیاری از عفونت‌ها کمک میکند.
زرشک در کاهش انواع التهاب‌ها و عفونت در بدن تاثیر داشته و به درمان عفونت‌های مثانه، مجاری ادراری و دستگاه گوارش کمک میکند. همچنین به تسکین بیماری‌های رایج دستگاه تنفسی از جمله گلودرد، احتقان بینی، سینوزیت و برونشیت نیز کمک میکند.
به دستگاه گوارش کمک میکند.
بربرین با تاثیر روی ماهیچه‌های روده، به بهبود هضم و کاهش درد دستگاه گوارش کمک میکند. زرشک حتی یک درمان موثر برای اسهال، از جمله اسهال ناشی از مسمومیت غذایی است.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که این دارو مشکلات گوارشی را سریع‌تر از آنتی بیوتیک‌ها بهبود می‌بخشد که به احتمال زیاد به دلیل خاصیت قابض آن است. به کمک بربرین می‌توانید اسهال باکتریایی را بدون عوارض تسکین دهید.
از دیابت پیشگیری میکند.
زرشک اثرات مثبت ثابت شده‌ای بر قند خون دارد و آن را به گزینه‌ای عالی برای پیشگیری و بهبود دیابت تبدیل میکند. در مطالعه‌ای که بر روی بربرین انجام شد، مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم از این ترکیب موجود در زرشک را دو تا سه بار در روز به مدت سه ماه با مصرف متفورمین داروی رایج دیابت مقایسه کردند. در نتیجه مطالعه مشخص شد بربرین می‌تواند قند خون و متابولیسم لیپید را به اندازه متفورمین کنترل کند و تاثیر مشابهی داشته باشد. به همین دلیل محققان این ماده را عاملی قوی در کاهش قند خون می‌دانند.
همچنین بربرین اختلالات متابولیسم گلوکز و لیپید را بهبود می‌بخشد. یک مطالعه منتشر شده در Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine نشان داد که بربرین می‌تواند حساسیت به انسولین را با تنظیم ترشح آدیپوکین (پروتئین‌های سیگنال دهنده سلولی) بهبود بخشد. آدیپوکین موجب مقاومت به انسولین و التهاب می‌شود.
سلامت قلب را بهبود می‌بخشد.
ضربان قلب نامنظم و سریع فیبریلاسیون دهلیزی گفته می‌شود که نتیجه تضعیف جریان خون است. درمان‌های جایگزین، از جمله یوگا، طب سوزنی و مکمل‌های حاوی زرشک، در درمان فیبریلاسیون دهلیزی بسیار موثر هستند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نتیجه می‌گیرد که بربرین به عنوان یک عامل ضد آریتمی کلاس IA یا III عمل میکند، اما مزایای بربرین در فیبریلاسیون دهلیزی/فلوتتر دهلیزی به طور سیستماتیک در آزمایشات بالینی انسانی مورد مطالعه قرار نگرفته است.
همچنین زرشک باعث کاهش تراکم کلسترول و تری گلیسیرید سرم می‌شود که سلامت قلب را تقویت میکند.
با سندرم متابولیک مبارزه میکند.
سندرم متابولیک یک اختلال متابولیک است که نه یک، بلکه ترکیبی از سه یا چند مورد از مشکلات مختلف را شامل می شود: چاقی شکمی، قند خون بالا، سطح تری گلیسیرید بالا، فشار خون بالا یا کلسترول HDL خوب پایین.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ در ایران با هدف بررسی تأثیر مکمل‌سازی با زرشک، میوه‌ای غنی از آنتی‌اکسیدان، بر تعادل پرواکسیدانی-آنتی‌اکسیدان (PAB) در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک انجام شد.
PAB از عواملی است که استرس اکسیداتیو را پخش و کنترل میکند که ممکن است خطر بیماری عروق کرونر قلب را نیز در پی داشته باشد.
استرس اکسیداتیو اساساً عدم تعادل بین تولید رادیکال‌های آزاد و توانایی بدن برای مقابله یا سم زدایی با اثرات مضر آنها از طریق خنثی سازی توسط آنتی اکسیدان‌ها است، بنابراین هر چه استرس اکسیداتیو کمتر (PAB کمتر) بهتر است!
برای این مطالعه خاص، در مجموع ۱۰۶ بیمار مبتلا به سندرم متابولیک به طور تصادفی در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. در مدت ۶ هفته، گروه اول تعداد سه کپسول زرشک و گروه دوم تعداد سه کپسول دارونما دریافت کردند.
در حالی که گروه دوم تغییری تجربه نکردند، گروه اول که کپسول زرشک دریافت کرده بودند، تغییرات معناداری در PAB داشتند. در نتیجه مصرف مکمل زرشک، به مقدار ۶۰۰ میلی گرم در روز به مدت شش هفته، موجب سرکوب استرس اکسیداتیو سیستمیک می‌شود.
برای افرادی که از سندرم متابولیک رنج می‌برند، مصرف مکمل با این گیاه می‌تواند بار اکسیداتیو را کاهش دهد که یک راه کلیدی برای مبارزه با سندرم متابولیک و تمام عوارض احتمالی آن است.
کبد و کیسه صفرا را پاکسازی میکند.
کبد خون ما را سم زدایی میکند، صفرا مورد نیاز برای هضم چربی را تولید میکند، هورمون‌ها را تجزیه میکند و ویتامین‌ها، مواد معدنی و آهن ضروری را ذخیره میکند.
کاربرد اصلی کیسه صفرا این است که صفرای سرشار از کلسترول ترشح شده از کبد را ذخیره کند تا بدن بتواند به خوبی غذاهای چرب را هضم کند.
زرشک ترشح صفرا را بهبود می بخشد و با افزایش ترشح صفرا برای بهبود سلامت کبد و کیسه صفرا و همچنین کاهش کلسترول بد LDL بسیار عالی است.
بدن ما نیاز قابل توجهی به ترشح صفرا دارد؛ زیرا کلسترول تقریبا فقط از طریق صفرا و همینطور مواد زائد نیز به همین طریق از بدن خارج می‌شوند. با توجه به اینکه رژیم غذایی نامناسب ترشح صفرا را مختل میکند، نوشیدن آب زرشک و دریافت بربرین به ترشح صفرا کمک میکند.
آب زرشک را چه موقع بخوریم؟
هیچ چیز به اندازه شروع یک روز با یک لیوان آب زرشک لذت‌بخش نیست. از نظر علمی، نوشیدن آب میوه هنگام بیدار شدن از خواب، با معده خالی، بهترین راه برای بهره‌مندی از تمام فواید آن است. این کار به شما امکان می‌دهد تمام مواد مغذی آن را به طور کامل جذب کنید. بنابراین، حتی قبل از میل کردن صبحانه، می‌توانید با مقداری آب زرشک سرحال بیایید.
به طور کلی، مصرف آب میوه‌ها در نیمه اول روز تاثیر بهتری در افزایش انرژی دارد.
میزان، اندازه و زمان مصرف آب زرشک بسته به مشکل و نیاز بدن فرق میکند. اما به طور کلی بهترین زمان برای مصرف آب زرشک، صبح ناشتا است.
آب زرشک خاصیت ملین دارد و می‌تواند به دفع سموم از بدن کمک کند. مصرف آب زرشک در صبح ناشتا می‌تواند به پاکسازی روده‌ها و بهبود عملکرد کبد کمک کند.
اگر مشکلات کبدی دارید، هر روز یک لیوان آب زرشک ناشتا و یک لیوان دیگر قبل از خواب میل کنید.
اگر هدف از نوشیدن آب زرشک، لاغری و کاهش وزن باشد، باید روزانه ۳ لیوان آب زرشک مصرف کنید.
بهترین زمان مصرف دمنوش زرشک، آب زرشک یا چای زرشک برای لاغری، روزی دو فنجان، نیم ساعت قبل از وعده نهار و شام است؛ بدون اینکه از هر نوع شیرین کننده مانند عسل، نبات یا شکر استفاده کنید.
عوارض مصرف زرشک
زرشک را بدون مشورت با پزشک خود مصرف نکنید. به خصوص اگر از داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده های خون)، داروهای فشار خون، داروهای دیابت یا دیورتیک‌ها استفاده می‌کنید.
عوارض جانبی رایج و شدید زرشک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفراغ
- اسهال
- تحریک شدید کلیه و پوشاندن علائم UTI مانند ادرار خونی
- درد هنگام ادرار
- درد کمر یا معده
- تب
- تشنج
- افت خطرناک فشار خون
- کند شدن ضربان قلب
- مشکل در تنفس
همچنین افراد باردار نباید از زرشک استفاده کنند، زیرا ممکن است انقباضات رحمی را تحریک کرده و باعث سقط جنین شود. بهتر است زنان شیرده نیز از مصرف آن در این دوره پرهیز کنند.
اگر پس از مصرف زرشک، هر یک از این علائم بروز پیدا کردند، سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
کاهش وزن با طعم ترش آب زرشک
چاقی و اضافه وزن به عنوان معضلاتی جهانی، سلامت افراد را در معرض خطر قرار می‌دهند. در کنار رژیم غذایی و ورزش، استفاده از مواد طبیعی با خواص چربی‌سوزی و متابولیسم‌افزاینده، می‌تواند در مسیر تناسب اندام یاری‌گر باشد. آب زرشک، یکی از این نوشیدنی‌های سنتی و محبوب است که در طب سنتی ایرانی، به عنوان مُسهل و چربی‌سوز شناخته می‌شود. در حال حاضر، شواهد علمی کافی برای تأیید یا ردّ تأثیر آب زرشک برای لاغری وجود ندارد. با این حال، مصرف آب زرشک به دلیل خواص متعددی که دارد، می‌تواند برای سلامتی مفید باشد.
منابع:
